Landelijk Outreachend Team

‘Ik kreeg een familie aangemeld, waar al jaren allerlei problemen speelden. Bekend bij politie, hulpverlening en burgemeester. Ook omdat vader heel intimiderend kon zijn naar hulpverleners en instanties. Ik wilde starten met de zaak en zoals altijd de betrokken partijen samen aan tafel zetten.’

Vreemde dynamiek

‘Meteen merkte ik een bepaalde spanning. Ik hoorde toen dat hulpverleners zich echt onveilig voelden. Ze waren bang voor deze man, voor de gevolgen van eventueel ingrijpen en durfden dat daardoor ook niet te doen. Een heel vreemde dynamiek, ik voelde dat ik zelf ook meteen meegezogen werd in die angst. Het verhaal dat ik terugkreeg van de veiligheidsdiensten was heel anders. Volgens de politie was vader vooral een sulleke, niet al te slim, dat nogal hard schreeuwt.

Een collega verwees me toen naar het outreachend team. Ik was wat huiverig in het begin. Er zijn zoveel experts in ons veld, vaak heel tijdrovend maar met teleurstellend resultaat. Na overleg met de partners besloten we toch het LOT in te schakelen, omdat deze zaak zo vast leek te zitten.

Het begon met interviews met alle betrokkenen. Later volgde een eerste sessie. We kregen een terugkoppeling van de interviews en uitleg over dit soort families, de dynamiek die daar vaak mee gepaard gaat en uitleg over intimidatie en dreiging. Die bijeenkomst was heel waardevol en zorgde ook voor veel herkenning bij de deelnemers.’

Spookverhalen

‘Rondom dit soort families ontstaan vaak spookverhalen en dat was hier ook het geval. Er werd soms zelf teruggegrepen naar gebeurtenissen van jaren geleden. Er leefden binnen de domeinen ook heel verschillende beelden. De een zei: ‘De buurt is bang’, de ander: ‘Welnee, de buurt is niet bang, zij zijn deze familie kotsbeu.’ Een hulpverlener noemde hem ‘de koning van de wijk’, de wijkagent: ‘dat zou hij willen’. Juist die verschillen hebben we toen besproken. Wat zijn de feiten, wat weten we zeker? Hoe crimineel is deze familie eigenlijk? Daar heeft een veiligheidsanalyse van het outreachend team ook bij geholpen.

Kijk, de casus is nog steeds heel ingewikkeld, maar de samenwerking niet meer. De sessie van het Landelijk Outreachend Team gaf veel inzicht op dat gebied. Wat willen we samen bereiken en wat is daarvoor nodig? Het gaat uiteindelijk toch om onderling vertrouwen én om kleine stapjes.

Na een nieuw incident bij de familie – huiselijk geweld richting een van de kinderen – zijn we met een andere aanpak gestart. Een van partners, vanuit het veiligheidsdomein is namens de keten naar de familie gestapt en heeft heel transparant onze zorgen op tafel gelegd, aangegeven dat alle partners gaan samenwerken en heeft heldere afspraken hierover gemaakt. De hulpverleners zijn gezamenlijk opgetrokken en hebben heel duidelijk de boodschap gegeven: Veilig Thuis komt nu in actie, er komt nu een veiligheidsplan. Als hij daar niet aan mee werkt, dan komt de Raad voor de Kinderbescherming. Dat werkte. Eerder zijn al kinderen uit huis geplaatst. Dat wil hij niet nog een keer.’

Ondersteuning op casusniveau

‘Terugkijkend vond ik de ondersteuning op casusniveau zeker waardevol. Ik zat zelf echt wel in de knoop met de mensen die zich heel onveilig voelden. Het ergste is misschien wel dat niemand zich hierover durft uit te spreken. Met grote gevolgen. Mensen gaan dan wegduiken of doen maar niets meer. Ondertussen worden in zo’n gezin allerlei zaken genormaliseerd. Dat moeten we niet willen, helemaal niet voor de kinderen in dat gezin. Maar dit soort gezinnen vraagt jarenlange begeleiding. Je moet hier echt met z’n allen omheen gaan staan en op elkaar kunnen bouwen. Vooral de hulpverleners geven aan het een verlichting te vinden dat ze er niet meer alleen voor staan.’

Anderhalf jaar geleden zijn we in aanraking gekomen met het Landelijk Outreachend Team. Het begon eigenlijk met een eenmalig consult via het CCV. Onze casus ging specifiek om een grote beruchte familie. De familie zorgde voor veel overlast in de wijk, waar ook buren werden bedreigd. Het beeld was complex, met een grote brij aan informatie, met problematiek op tal van terreinen. Onze vragen gingen niet zozeer over de complexiteit – we hebben al veel ervaring met multiproblematiek – maar vooral over deze specifieke doelgroep. Wat zijn de do’s en don’ts?

Al snel lag er een voorstel van het LOT. Naast kennisoverdracht en workshops konden we gebruik maken van ambulante inzet. Die ondersteuning voor mensen in de uitvoering was zeker welkom.

Onveiligheid

Het gevoel van onveiligheid bij onze mensen was groot. Zeker bij de mensen die echt aan de voorkant stonden. Zij voelden zich geïntimideerd door het ‘geblaf en geblaat’ van sommige familieleden. Met angst en handelingsverlegenheid komt ook de twijfel bij de medewerkers. Moeten we dit wel kunnen? Hoe zit het met onze eigen veiligheid? Na de sessies met het outreachend team bleek dat de onveiligheid vooral zat in die verbale dreiging. Belangrijk om dat onderscheid te maken, ook om pas op de plaats te maken. Ze benadrukten tegelijkertijd het belang van de gesprekken met de families. Gooi je zorgen op tafel, wees ook heel duidelijk over wat wel en niet kan.

Forse crisis

We hebben later een forse crisis gehad in deze zaak, een onverwachte wending. Ook toen is het LOT meteen ingesprongen. Hoe het op de lange termijn met de familie gaat, weet ik natuurlijk niet. We hebben nu wel een beter beeld. Wat we willen en waar we ons op gaan richten. Het outreachend team heeft in deze zaak geholpen om orde te scheppen, om een stapje terug te doen. Daar is het LOT heel sterk in.

Ik had zelf nog meer van de analyse verwacht. Een analyse van het familienetwerk, met name over de criminele kant van het verhaal. Waar zitten de verbanden in Nederland? Wanneer het outreachend team verder gaat, zou ik daar nog meer op inzetten.’

De Zaak Ab H. is een voorbeeldcasus van het Landelijk Outreachend Team (LOT). Het verhaal van Ab is samengesteld uit verschillende casuïstiek van het LOT en geeft een indringend beeld hoe een gesloten crimineel familienetwerk te werk gaat. Hoe familieleden professionals intimideren en hun gang kunnen blijven gaan. Hoe kinderen worden meegetrokken in een gesloten criminele wereld vol uitbuiting en ongeschreven regels.

Een smal straatje in een gewone stad in Nederland, geen voortuintjes maar meteen de voordeur. Op nummer 3 woont Ab H. met zijn gezin, vrouw F. en hun 5 kinderen. De jongste is nu 8 en de oudste zoon is 21 en net weer vrij. Drie maanden zat hij vast. Hij lijkt in de voetsporen van zijn vader en opa te treden. De familie H. geeft heel veel met de paplepel in. De vensterbank staat vol met witte beeldjes. In het midden twee houten paarden, die vroeger bij de ouders van Ab ook al voor het raam stonden. Als de paarden naar buiten gedraaid waren, kon je maar beter gaan. Dan zat er politie binnen. Het is een van de vele verhalen die Ab graag vertelt wanneer hij op zijn praatstoel zit.

Je kunt Ab zo uittekenen. Achter aan die tafel met dat rode kleed en die altijd volle asbak. Al pratend houdt Ab met een schuin oog de vier beeldschermen aan de muur in de gaten. Buiten hangt het vol met camera’s. Staat er iemand in de tuin, of bij de voordeur? Geen overbodige luxe. Hij heeft al eens een akkefietje gehad met mannen van de plaatselijke motorclub, vier man sterk stonden ze in de achtertuin. Het liep gelukkig met een sisser af.

Pottenkijkers

Ab houdt niet van pottenkijkers. Pas schoot hij nog uit z’n slof toen zijn dochter van 10 een vriendinnetje mee naar huis nam. Ze moet inmiddels beter weten. Boven in de kast ligt nog die tas met geld. Horen, zien en zwijgen is het motto van Ab en de hele familie. Dat weet iedereen in z’n omgeving. Ook hier in de wijk. De buren klagen niet meer over overlast, ze weten wel beter. Ze kunnen Ab en zijn kinderen beter te vriend houden. De camera’s geven hem goed zicht op iedereen die hier voor deur staat.

Ook op de hulpverleners, ambtenaren of agenten die hier met enige regelmaat aankloppen. Hoeveel hulpverleners hebben ze al die jaren niet versleten? De familienaam alleen al boezemt angst in, dat weet Ab heel goed. Het is rustiger geworden na die ene keer dat hij die bemoeizuchtige hulpverlener, die over zijn jongste kinderen en de Raad voor de Kinderbescherming was begonnen, even tegen de muur had gezet. Dat was misschien niet zo handig. Maar Ab’s boodschap kwam wel over. De hulpverlener heeft geen aangifte gedaan, maar heeft zelf wel ontslag genomen later. Ab probeert zichzelf tegenwoordig niet meer uit de tent te laten lokken door al die professionals. Rustig blijven, dat is voor iedereen beter. Mensen moeten zich vooral met hun eigen zaken bemoeien, vindt hij. En niemand komt meer aan zijn kinderen. Jaren terug, toen hij vastzat, waren de oudste drie al een keer uit huis geplaatst. Gelukkig besliste de rechter later dat ze terug naar huis mochten.

Zijn 19-jarige zoon F. is een handige jongen en heeft z’n looks mee. Hij weet elke keer weer nieuwe aanwas te vinden. Meisjes en jongens. Een aantal – zoals dat meisje dat vorige week mee naar Duitsland is gegaan – woont in een jeugdinstelling in een dorp twintig kilometer verderop. Zij zitten te springen om aandacht en vinden het meestal niet erg om af en toe wat klusjes te doen. Zeker niet als F. cadeautjes blijft geven.

F. is rustiger dan z’n oudste broer. Pas had hij bij het uitgaan weer iemand op z’n gezicht geslagen. Ook Ab zelf verliest soms zijn geduld, van het ene op het andere moment kan hij omslaan. Dat maakt de sfeer thuis vaak gespannen. Dat verklaart al die meldingen in het verleden bij Veilig Thuis. Zijn vrouw is altijd alert, de kinderen trouwens ook. Dat temperament heeft hij van z’n vader, vertelt Ab trots. Die kon vroeger ineens uithalen, dat hoorde erbij. Watjes passen niet de familie, zei hij dan tegen Ab en zijn broer. Zijn vader woont hier om de hoek. Zijn broer in een dorp verderop, die richt zich vooral op de zaken in het buitenland, daar gaat ook steeds meer geld in om.

Aangetaste eer

Pa is al bijna zeventig, maar houdt alles nog scherp in de gaten. Er ontgaat hem niets. Ook niet toen Ab in de clinch lag met die andere familie. Hoop gedoe om niks was dat, wat een geneuzel over aangetaste eer. Even liep het hoog op. Het leek erop dat de families elkaar ergens zouden gaan treffen, maar zijn vader haalde de kou uit de lucht. Gelukkig maar, niemand zit op een schietpartij in de polder te wachten. En dan is er nog zijn mooie zusje E. Inmiddels getrouwd met K. Niet iedereen was blij met die bruiloft, maar wat hadden ze toen flink uitgepakt met de witte koets met paarden. Ze bezorgt Ab vaak kopzorgen. Ze heeft het licht niet uitgevonden en K. is een bekende naam in de drugshandel. Zijn zus werd pas door de politie staande gehouden met haar Volkswagen Golf, de auto was blijkbaar ook ergens anders voor gebruikt. Zo gaat het altijd.

Vergrootglas

Ab weet dat zijn familie onder een vergrootglas ligt. Dat zei die vent die vorige week voor de deur stond ook. Een nieuw gezicht. Niet echt een typische ambtenaar of hulpverlener. Geen bullshit, niet allemaal van die dure woorden, maar een helder verhaal: Zijn jongste blijft te vaak weg van school en dat kan zo niet langer. Hij gaf Ab een duidelijk keus: of hij zorgt dat zijn dochter elke dag op tijd op school verschijnt of er komt weer gedoe met leerplicht.

De man leek te weten waar hij het over had. Hij wist ook dat de oudste net weer vrij was en vroeg naar de vriendinnetjes van F. Of hij geen andere toekomst voor zijn kinderen wilde, vroeg hij ook nog. Ab wist even niet wat hij daar nu weer op moest zeggen, alsof die vraag ooit aan zijn vader was gesteld. Maar hij heeft z’n buik vol van gedoe. Misschien is het wel een goed idee om het eens wat rustiger aan te gaan doen? Zijn vrouw heeft z’n dochter deze week in ieder geval op tijd naar school gebracht.

Het Landelijk Outreachend Team wordt in een stad in Nederland bij een casusoverleg betrokken. Er is al vijf jaar hulpverlening bij de casus betrokken. De hulpverlening krijgt echter geen grip op het systeem. Het systeem bestaat uit opa en oma, en zeven kinderen waarvan één kind bij opa en oma woont. Twee kinderen hebben zelf kinderen.

Signalen

• Schoolverzuim
• BSN-fraude
• Dure leaseauto’s
• Veel contant geld
• Antecedenten politie: diefstal, bedelen, overval
• Uithuwelijking
• Huiselijk geweld
• Overlast in de buurt.

Bevindingen LOT

Signalen worden niet altijd als signalen gezien (onvoldoende awareness). De professionals vinden het lastig om signalen te duiden, zoals een meerderjarige vrouw die bij haar opa en oma in de woning woont, zij zou daar moeten schoonmaken en mag niet naar buiten. Daarnaast is zij meerdere keren door de politie aangehouden, omdat ze diefstallen pleegt. Betrokkenen interpreteren het signaal als huiselijk geweld in plaats van criminele uitbuiting (mensenhandel).

Het niet goed kunnen duiden van signalen heeft grote gevolgen voor de aanpak en de vervolgstappen die genomen worden. Maar ook voor het gevoel van onveiligheid; niet weten wat je ziet maakt onzeker en maakt het moeilijk effectief samen te werken.

Door het samen ophalen en op de juiste wijze interpreteren van de signalen en ze op de juiste plek te beleggen is er een aanpak op mensenhandel/criminele uitbuiting gestart. Het LOT begeleidt de professionals en neemt het proces over als de veiligheid van professionals in het geding komt. Ook is inzichtelijk geworden dat deze criminele familie onderdeel is van een groot internationaal crimineel netwerk.