Verslagen Netwerk Grote Steden

Het thema in 2023 was Maatschappelijke onrust en ongenoegen.

Op donderdag 16 maart kwamen ruim 30 ambtenaren openbare orde en veiligheid (OOV’ers) uit de grote steden, adviseurs van het ministerie Justitie en Veiligheid, VNG en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) in Nijmegen bijeen. Met dank aan de leden van de klankbordgroep bestaande uit Nijmegen, Tilburg en Assen viel de keuze dit jaar op het thema maatschappelijke onrust en ongenoegen.

Dit was de eerste fysieke bijeenkomst van het Grote Steden Netwerk na de coronapandemie. Uit de inventarisatie van het CCV was gebleken dat het merendeel van de gemeenten voorkeur hadden voor een eendaags programma, waarbinnen ook veel ruimte is om elkaar beter te leren kennen en te netwerken.

Programma

• Welkomstvoorwoord door dagvoorzitter Patrick van den Brink, directeur van het CCV
• Inleiding Hubert Bruls, burgemeester van Nijmegen
• Uitdagingen lokaal veiligheidsbeleid door dr. Julien van Ostaaijen, lector recht en veilig van de universiteit Tilburg en Hogeschool Avans
• Ambities Netwerk Grote Steden – korte aftrap door Huub Vissers, strategisch adviseur Openbare Orde en Veiligheid van de gemeente Tilburg
• De dialoog aangaan door dr. Eva van den Broek, gedragseconoom
• Maatschappelijk ongenoegen en onbehagen door Bram van Vulpen, PHD kandidaat bij Rijksuniversiteit Groningen
• Stadswandeling Nijmegen en gezamenlijk diner.

Burgemeester Bruls

Samenvatting van de belangrijkste punten uit de inleiding van burgemeester Bruls:

• ‘Er zijn veel analyses gemaakt over dit thema, maar ik weet nog niet precies waarom er nu meer dan voorheen wordt gesproken over bijvoorbeeld de kloof tussen stad en platteland.’
• ‘2 belangrijke ontwikkelingen licht ik eruit: individualisering en digitalisering.’
• Meer investeren in het stille midden. Luister naar de meerderheid en ga doorlopend het gesprek aan.
• Rijksoverheid moet zich herbezinnen op waarom zij op aarde zijn. Overheid moet zich concentreren op het verdedigen van onze belangen in Europa. De uitvoering moet zij dan overlaten aan de provincie en de gemeente.

Trends en ontwikkelingen door Julien van Ostaaijen

1. De noodzaak van permanent onderhoud
2. Veiligheid en sociale samenhang
3. Verhardingen en onrust
4. Een sterke overheid met oog voor maatwerk
5. De basis op orde: toezicht en handhaving
6. Ondermijning, daar zijn we nog niet vanaf
7. Sociaaldomein: huiselijk geweld en ‘verwarde personen’
8. Digitaliseringen cybercrime, de new kids on the block
9. De rol van burgers en de schaduwzijde daarvan
10. Gemeenten, boa’s en politie
11. Politisering van het veiligheidsbeleid.

Ambities netwerk door Huub Vissers en Patrick van den Brink

Vissers en van den Brink gingen met de deelnemers in discussie aan de hand van drie  stellingen.

1. Wie zijn we?
2. Is het oké?
3. Willen we stappen zetten?.

Iedereen was het erover eens dat elkaar ontmoeten meerwaarde heeft. Het is ook de moeite waard om los van de inhoud het gesprek aan te gaan om elkaar te informeren en te inspireren. Naast sprekers uitnodigen, is het ook goed om te horen wat er speelt in de grote steden en om dat met elkaar te delen. Afspraak is dat de uitkomsten van de discussie wordt besproken met de klankbordgroep leden, ministerie van Justitie en Veiligheid en met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Eerste resultaten verkenning van het CCV over Openbare Orde en Veiligheid door Patrick van den Brink

• In totaal hebben 258 mensen de vragenlijst ingevuld. Zij konden aangeven of zij tot de grote steden (G40), de grootste 4 steden (G4) of kleinere gemeenten behoren.
• Van die 258 respondenten zijn 47 respondenten aangesloten bij het G40 netwerkverband. Dat is ruim 18% van het totaal.
• Bij de grote steden staat maatschappelijke onrust en polarisatie op nummer 3 op de prioriteitenlijst. Bovenaan staat ondermijning, gevolgd door het uit de criminaliteit houden van jeugd.
• Het merendeel van de mensen die de vagenlijst hebben ingevuld geeft aan last te hebben van online aangejaagde ordeverstoringen. Ze beschikken niet over voldoende instrumenten, omdat juridische mogelijkheden onduidelijk of niet beschikbaar zijn.
• 70% van de OOV’ers in de grote steden zegt dat het aantal demonstraties de laatste jaren is toegenomen. Dat geldt ook voor het werk dat ze aan de demonstraties hebben. Het aantal geweldsincidenten tijdens demonstraties is niet toegenomen.
• Er is een enquête uitgezet naar aanleiding van de netwerkdag. Het CCV werkt momenteel aan de rapportage hiervan. Zodra deze verschijnt, wordt het opgestuurd naar de deelnemers en online gepubliceerd.

Gedragsverandering door Eva van den Broek

• Er zijn vier manieren hoe je gedrag kunt sturen: door regels en wetten op te stellen, informatie te geven, financiële prikkels te bieden en gedragskennis door de juiste keuze makkelijker te maken.
• Tips hoe je gedrag kunt veranderen: werken met stappenplannen, teksten versimpelen en obstakels weghalen, feedback geven, juist meer of minder keuzes bieden, het gewenste gedrag laten zien en het vooral persoonlijk maken.
• Een goed netwerk is van groot belang.
• Aan de slag gaan om de mogelijkheden van gedragskennis in de praktijk te brengen door een probleem te benoemen en zelf een oplossing aan te dragen. Daarbij wordt in de omgeving iets aangepast om het voor de doelgroep makkelijker te maken om het gewenste gedrag te vertonen.

Geografie van onvrede door Bram van Vulpen

• Maatschappelijk ongenoegen en onbehagen bekeken vanuit de geografische kant.
• Aanleiding van zijn onderzoek is de opkomst van het populisme.
• Antwoord op de vraag hoe geografisch de onvrede in Nederland op regionaal niveau eruit ziet en hoe je omgaat met die onvrede.
• Er is een kloof tussen platteland en de stedelijke omgeving. Hiervoor zijn drie oplossingen:

1. Praat over de kloof die er is,
2. doe aan burgerparticipatie,
3. zorg ervoor dat je als overheid zichtbaar bent aan het loket.

• Een kloof kent veel stereotypen. Vergelijk het met de regionale verschillen. Met mensen praten is een goede manier om met deze kloof om te gaan.
• Kijk ook naar de analyses en de verschillende landkaartjes en leg koppelingen.
• Het gesprek vindt in de toekomst ook steeds vaker online plaats. Daar moet je je als gemeente ook op voorbereiden.

Handige links

• Essay Lokaal Veiligheidsbeleid in 2030
• Robin Hood en de rechtstaat
• Het bromvliegeffect
• Erkenning kloof is nodig om problemen op te lossen
• Leeraanbod maatschappelijke stabiliteit
• Online aangejaagde openbare ordeverstoringen

De thema’s van de Netwerkdagen Grote Steden 2017 in Emmen waren: ondermijning, cybercriminaliteit en zorg en veiligheid.

Tijdens de Netwerkdagen hebben de aanwezige OOV’ers strategische punten voor deze thema’s benoemd. Het CCV heeft deze punten voor u op een rijtje gezet, zodat u ze kunt gebruiken bij de voorbereidingen van het nieuwe collegeprogramma en het opstellen van een nieuw integraal veiligheidsplan:

• Strategische punten cybercrime
• Strategische punten ondermijning
• Strategische punten zorg en veiligheid

Het centrale thema van de Netwerkdag Grote Steden op 7 april in Amersfoort was: ‘radicalisering en polarisatie’.

Op de agenda stonden presentaties over:

• Tegengaan van radicalisering (Arjen de Wolf)
• Voedingsbodem radicalisering (Jolijn Broekhuizen)
• Weerbaarheid tegen radicalisering vanuit Marokkaans perspectief (Habib el Kaddouri)
• De inclusieve aanpak preventie polarisering en radicalisering (Marjanne van Loon – Amersfoort en Loubna Adahchour – Utrecht)

Na de presentaties gingen de deelnemers uiteen in vijf dilemmatafels, waar de volgende dilemma’s zijn besproken:

• Hoe voorkom je lauwe thee?
• Sturen of loslaten?
• Is er voldoende sense of urgency in de eigen organisatie? Joris en de Draeck.
• Hoe goed zijn we voorbereid op een crisissituatie (na een aanslag)?
• Gemeente als plaatselijke AIVD?

Na 30 minuten gingen de deelnemers naar een andere dilemmatafel om aanvullingen te doen.

Bestanden

• Verslag Netwerkdag Amersfoort april 2016

Op 19 en 20 november werden de netwerkdagen grote steden gehouden in Leeuwarden. Aan bod kwamen de thema’s verwarde personen en vluchtelingen en veiligheid.

Burgemeester Crone van Leeuwarden stelt ten aanzien van verwarde personen dat er in principe capaciteit genoeg is voor deze mensen. ”Door de bezuinigingen moeten we eerst goed nagaan om hoeveel personen het concreet gaat. Dan kunnen we een gericht aanbod hiervoor doen. Hoeveel hebben we nodig en voor welke categorie personen?”, aldus Crone. Deze discussie moet met de instellingen gevoerd worden. Daar is Leeuwarden nu mee bezig.

Over het onderwerp vluchtelingen en veiligheid meldt de burgemeester dat er twee opvanglocaties in Leeuwarden zijn voor in totaal zeshonderd vluchtelingen. In Grouw zitten daarnaast nog eens tweehonderd mensen. Over dit onderwerp spreekt ook burgemeester Kompier van de gemeente Vlagtwedde, waar Ter Apel onder valt.

Tevens werden er presentaties gegeven door onder meer Sjef Czyzewski, lid van aanjaagteam verwarde personen, Dick van der Laar en Moira Galloway van het COA en Laurens van der Varst van het COT-instituut. Uiteraard was er veel ruimte voor gesprekken en discussies.

Bestand

• Verslag Netwerkdag

Op 9 april vond de Netwerkdagen Grote Steden plaats in Utrecht. Het thema van de dag was maatschappelijke onrust.

Aan de hand van handreikingen en protocollen (te downloaden onder bestanden) werden vier cases waarbij maatschappelijke onrust kwam kijken, geanalyseerd. Het gaat om de volgende cases:

1. Gif in een woonwijk
2. Terugkeer zedendelinquent
3. Overleden jongetje
4. Teruggekeerde Syriëgangers

Een belangrijke conclusie na afloop was dat een handreiking er niet bij wordt gepakt, wanneer er sprake is van maatschappelijke onrust. Het doel van de handreiking is ermee te oefenen in de koude fase, zodat men elkaar beter weet te vinden als het er echt op aankomt. De waarde van een plan ligt dan in het planvormingstraject. Dat is ook de reden dat ‘modelplannen’ niet werken als de inspanning beperkt blijft tot het invullen van de naam van de eigen gemeente. Het plan is dan niet doorleeft en keuzes zijn niet bewust gemaakt.

Bestanden

• Verslag Netwerkdag Utrecht

Op 20 en 21 november vonden de Netwerkdagen Grote Steden plaats in Rotterdam. De thema’s van de dagen waren: Radicalisering, Naleving en Decentralisaties in het sociale domein in relatie tot veiligheid.

Van deze Netwerkdagen is onderstaand verslag gemaakt.

Op het programma stonden onder andere de volgende presentaties:

• De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb presenteerde een brief van het Rotterdams college over de intensivering van de aanpak van radicalisering.
• Inleiding radicalisering door Bertjan Doosje, Leerstoel Radicaliseringsstudies Universiteit van Amsterdam.
• Naleving van regels, hoe dat te verbeteren? Met inleidingen door Emile Goyvaerts (directie Veiligheid) en Antoinette Kalkman (schrijfster van het boek ‘Schuld & Boete’).
• De bestuurlijke verantwoordelijkheden bij de komende decentralisaties in het sociale domein én het belang van veiligheid door Pieter Tops, hoogleraar bestuurskunde Tilburg University en verbonden aan de Politieacademie. Hierbij kwam ook het nieuwe onderzoek ‘Wijkaanpak en ondermijnende criminaliteit’ aan bod.
• De Rotterdamse aanpak bij de decentralisaties in het sociale domein. Richard Scalzo en David Berg gaan in op de rol van de sociale wijkteams bij wijkveiligheid en de Rotterdamse introductie van Persoonsgebonden Aanpak (PGA) Experts.

Bestanden

• Verslag Netwerkdagen Rotterdam

Op 22 mei vond de Netwerkdag Grote Steden plaats in de Winkel van Sinkel in Utrecht. Op het programma stonden de onderwerpen ‘Woninginbraak’ en ‘Transities sociaal domein in relatie tot veiligheid’.

De ‘high lights’ van deze dag waren de gastoptredens van Ben Vollaard over woninginbraken, Ira Helsloot en wethouder Frings van Nijmegen over de Transities.

Met de deelnemers is gebrainstormd wat de meest kansrijke (nieuwe) manieren zijn om woninginbraken te voorkomen. Uiteraard passeerden diverse technische snufjes, maar waar beleidsmakers op dit moment vooral hun voordeel mee kunnen doen is het inzicht dat bewoners graag de gedragingen van hun buren kopiëren.

Ten aanzien van de transities op het sociale domein gaf Ira Helsloot, hoogleraar bestuur en veiligheid aan de universiteit van Nijmegen, de boodschap om het proces echt integraal aan te pakken, waarbij zorg en veiligheid hand in hand gaan. Afsluitend vertelde wethouder Frings hoe het er in Nijmegen in de praktijk aan toe gaat.

Van de gehele dag is onderstaand verslag gemaakt.

Bestanden

• Verslag netwerkdag Utrecht 22 mei 2014