Van groot verlies naar weerbaar maken van jongeren 

Eind december 2019 werd Roan Brilstra (15 jaar) tijdens een overval in Drachten neergestoken. Een week later overleed hij, 1 dag na z’n 16-jarige verjaardag, aan zijn verwondingen. Op het seminar Wapens en Jongeren van 28 september verzorgden medewerkers van de gemeente Smallingerland samen met Roans vader, Simon Brilstra en diens goede vriend Richard Leegte een workshop over dit onderwerp. Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) ging bij hen langs in Drachten voor een interview. De samenwerking in de workshop voelt als een start: “We moeten hiermee doorgaan.”    

Na het steekincident zocht Mark de Vrij, beleidsmedewerker OOV van de gemeente Smallingerland, direct contact met de vader van Roan. Mark stelde voor om met de burgemeester op bezoek te komen. Mark: “De burgemeester wilde persoonlijk betrokken zijn, maar het contact met de familie was ook zwaar. Want je wordt geconfronteerd met een enorm verdriet. De beste weg is om steeds de vraag te stellen aan het gezin: kom ik gelegen of niet?” “Het contact met de gemeente is als heel waardevol ervaren,” bevestigt Simon.    

Wat gebeurde er na het overlijden van Roan binnen de gemeente?  

“De burgemeester zag meteen hoe heftig het was voor het slachtoffer, zijn netwerk en de daders en hun netwerk. Hij heeft geprobeerd zijn aandacht tussen beiden te verdelen. Binnen de gemeente klonk een schreeuw van: ‘laten we dit met elkaar oppakken’. Daarom is de gemeente met het IJslands model gaan werken,” vertelt Mark. De IJslandse aanpak helpt jongeren kansrijk en gezond op te groeien. Dit doet de aanpak door zich te richten op de vier belangrijkste omgevingsfactoren: het effect van het gezin, de peergroep, school en vrijetijdsbesteding van jongeren.

“Iedereen heeft een aandeel in het te bereiken doel,” zegt Mark, “ouders, school, etc. Die werkwijze sluit ook goed aan op de Lokaal Educatieve Jeugdagenda. Dat is een landelijk format, ieder gemeente geeft daar zelf invulling aan. En daarvoor vindt afstemming plaats tussen bestuurders van scholen en bestuurders van gemeenten. Binnen de gemeente vraagt dat om afstemming van beleid op de gebieden veiligheid, zorg en preventie. En dat is lastig. De afdeling OOV kregen we in eerste instantie bijvoorbeeld moeilijk aangehaakt. Veiligheid zou veel meer moeten worden meegenomen in alle programma’s binnen de gemeente,” zegt hij.  

“We hebben naar aanleiding van het incident een aantal maatregelen ingezet, maar we zaten toen ook nog in de Covid-periode. We zijn bijvoorbeeld gestart met preventief fouilleren in de horeca. Mensen waren blij dat daar aandacht voor was. Dat hebben we overigens maar een beperkte periode gedaan, want om dat voort te zetten moet je goede argumenten hebben. Die waren er op dat moment onvoldoende. En ook nu zijn er geen signalen die ingrijpen noodzakelijk maken.”    

“Als je in de kuil zit, moet je niet verder gaan graven, maar zorgen dat je eruit komt.”  

Hoe ging de vader van Roan verder?  

Simon wil na het overlijden van zijn zoon Roan andere jongeren weerbaar maken tegen het gebruik van geweld, maar ook tegen gebruik van drugs of alcohol. Daarom richtte hij in 2022 samen, met zijn beste vriend Richard Leegte, Mindset22 op. Daarin bieden ze programma’s, gericht op het ontwikkelen of versterken van samenwerken, moed en zelfvertrouwen. Want zoals Richard zegt: “Als je in de kuil zit, moet je niet verder gaan graven, maar zorgen dat je eruit komt.”

In een Kamp van Koningsbrugge-achtige setting met veel fysieke elementen komen jongeren zichzelf en elkaar tegen. “Opgeven is geen optie, iedereen (kan) gaat de eindstreep halen. En daar heb je elkaar voor nodig,” licht Richard toe. Simon vult aan en geeft een voorbeeld van hun training in het speciaal onderwijs: “Aan het begin van de training kwam een jongen naar me toe. Die zei: ‘Ik ben hier niet voor gemaakt.’ Maar wij zorgen ervoor dat iedereen zijn rol kan pakken tijdens zo’n training en van waarde kan zijn. In dit geval gingen we klootschieten met de groep. In zo’n groep is er altijd sprake van hiërarchie. Een van de opdrachten tijdens het klootschieten was: ‘Het logo van jullie school heeft drie kleuren. Is dat kleurencombinatie a, b of c? De jongen kwam opnieuw naar mij toe en zei: ‘Het is antwoord c’. Ik zei dat hij dat in de groep moest zeggen. Toen hij dat deed, vroeg een van de dominante jongens hem: ‘Weet je dat zeker? Ja? Dan moeten we jou volgen.’ Dat is zo’n opsteker voor zo’n jongen! Dat zijn succeservaringen die ik ieder kind gun.”   

Mooie samenwerking in een nieuw initiatief  

Op het seminar Wapens en Jongeren van 28 september verzorgden de gemeente Smallingerland en Mindset22 voor het eerst samen een workshop. Die workshop hebben ze na afloop geëvalueerd en willen ze nu nog vaker gaan geven op scholen. Dat kan op allerlei manieren. Zo zijn ze bijvoorbeeld met een school in gesprek om te kijken naar een aanbod binnen de les maatschappijleer. Richard: “Dan hebben we het vooral over psychologische veiligheid. Durf je jezelf te zijn? Welke keuze maak je? Het is net zo moedig om iets niet te doen als wel. Het gaat erom oplossend vermogen te ontwikkelen. Want iedereen weet diep van binnen wat goed is en wat niet.”   

“Weerbaarheid is relevant voor meerdere fronten, geweld, maar ook drugs en alcohol bijvoorbeeld. In de training ontwikkel je discipline en zorg je ervoor dat je niet in risicovolle situaties terechtkomt. Dat je deze situaties leert herkennen. Daarom wordt ook steeds de link gelegd tussen wat erin de training en in het dagelijks leven gebeurt,” vult Willem Alberts, beleidsambtenaar OOV van de gemeente Smallingerland, aan.

“Er is niet een oplossing, want het probleem is ook niet in een keer ontstaan,” gaat Richard verder. “En we zijn er nooit mee klaar.” “We moeten hiermee doorgaan,” vindt ook Willem. Simon geeft aan: “Hoe moeilijk het ook voor mij is om m’n verhaal te vertellen over wat het met ons als gezin heeft gedaan, ik merk meteen als ik het deel in een groep jongeren met of zonder de ouders/verzorgers dat het enorme impact heeft. Ik kan helpen bewustwording te creëren, het moet een gespreksonderwerp voor aan de keukentafel worden.” Daarom geven Simon en Richard ook lezingen bij gemeenten en op scholen. “Dat doen we altijd in afstemming met de betrokken gemeente.” Simon: “Als ik maar een jongere hiermee kan behoeden voor geweld, dan is mijn missie geslaagd.”  

Meer weten?  

Richard Leegte en Simon Brilstra bieden trainingen op maat en bespreken met plezier de mogelijkheden. Zij werken landelijk. Meer informatie over Mindset22 vind je op deze website.  

Mark de Vrij en Willem Alberts van de gemeente Smallingerland zijn bereikbaar via:  Mark.de.vrij@smallingerland.nl, w.alberts@smallingerland.nl  en veiligheid@smallingerland.nl.

Meer informatie over het IJslands model vind je op deze website.  

Met vragen over dit interview, kun je contact opnemen met CCV-adviseur Ingrid Schuurs, ingrid.schuurs@hetccv.nl.