Uitvaardigen noodverordening
Doel
Het doel van een noodverordening is om in noodsituaties snel en effectief te kunnen ingrijpen in het belang van de openbare orde, veiligheid en gezondheid. Door middel van een noodverordening kan de burgemeester bepaalde maatregelen nemen om de openbare orde te handhaven, zoals het instellen van een samenscholingsverbod, een verbod op het gebruik van bepaalde wegen of het sluiten van publieke gelegenheden.
Rol gemeente
De gemeente (burgemeester) speelt een cruciale rol bij de inzet van een noodverordening. Bij het uitvaardigen van een noodverordening, moet de burgemeester zorgvuldig afwegen of het verantwoord en noodzakelijk is om deze maatregel in te zetten. Een noodverordening moet altijd proportioneel en subsidiair zijn en mag alleen worden ingezet als andere maatregelen niet afdoende zijn om de noodsituatie te beheersen. De gemeente moet ook transparant communiceren over de reden voor de noodverordening en over de maatregelen die worden genomen.
De gemeente heeft tevens de verantwoordelijkheid om de uitvoering en handhaving van de noodverordening te coördineren en te monitoren. Zij kan hiervoor een beroep doen op hulpdiensten, zoals de politie, brandweer en ambulancedienst.
Werkwijze
Een noodverordening op grond van artikel 176 van de Gemeentewet kan worden ingezet in geval van een dreigende ramp of een ernstige verstoring van de openbare orde. De noodverordening geeft de burgemeester de bevoegdheid om maatregelen te treffen die nodig zijn om de veiligheid en de openbare orde te handhaven.
De werkwijze van een noodverordening op grond van artikel 176 van de Gemeentewet is als volgt:
- De burgemeester kan besluiten om een noodverordening af te kondigen wanneer er sprake is van een dreigende ramp of een ernstige verstoring van de openbare orde. Dit besluit wordt genomen op basis van advies van betrokken autoriteiten, zoals de politie en de brandweer.
- In de noodverordening worden maatregelen opgenomen die nodig zijn om de situatie onder controle te brengen. Dit kan bijvoorbeeld gaan om het afzetten van een gebied, het instellen van een noodbevel of het opleggen van een samenscholingsverbod.
- De noodverordening wordt bekendgemaakt aan de bevolking door middel van publicatie in de lokale kranten, op de gemeentelijke website en via andere communicatiekanalen.
- De politie en andere handhavingsinstanties zijn belast met de handhaving van de noodverordening. Zij kunnen bijvoorbeeld optreden tegen personen die de maatregelen overtreden en boetes opleggen.
- De noodverordening blijft van kracht zolang de situatie die aanleiding gaf tot het afkondigen ervan voortduurt. De burgemeester kan besluiten om de noodverordening op te heffen zodra de situatie onder controle is en de veiligheid weer is gewaarborgd.
In plaats van een noodverordening, kan de burgemeester er ook voor kiezen om een noodbevel (artikel 175 Gemeentewet) in te zetten. Het verschil tussen de twee is dat een noodbevel zich richt op één of meer specifieke personen en specifieke plaatsen. Een bepaalde groep mag dan niet op een bepaalde plek komen.
Een noodverordening wordt gebruikt om algemeen bindende voorschriften op te leggen aan een onbepaald aantal personen. Met een noodverordening mag niemand op die plek komen.
Meer informatie
- Dossier Noodbevoegdheden: Nederlands Genootschap van Burgemeesters
- Naar handhaafbare noodbevelen en noodverordeningen: Een analyse van het gemeentelijke noodrecht
- Uitvaardigen noodbevel
Juridische factsheet
Wanneer zich een omstandigheid voordoet zoals beschreven in artikel 175, lid 1, heeft de burgemeester de bevoegdheid om algemeen bindende voorschriften op te stellen die nodig zijn voor het handhaven van de openbare orde of het beperken van gevaar. Hierbij kan hij afwijken van voorschriften die niet zijn vastgelegd in de Grondwet. De burgemeester maakt deze voorschriften bekend op een door hem bepaalde manier.
Grondslag
Art. 176 lid 1 Gemw [Noodverordeningen]
Omschrijving
Wanneer een omstandigheid als bedoeld in artikel 175, eerste lid, zich voordoet, kan de burgemeester algemeen verbindende voorschriften geven die ter handhaving van de openbare orde of ter beperking van gevaar nodig zijn. Daarbij kan van andere dan bij de Grondwet gestelde voorschriften worden afgeweken. Hij maakt deze voorschriften bekend op een door hem te bepalen wijze.
Ingangsvoorwaarden
Leg je op aan een onbepaald aantal personen (abstract). Sprake zijn van ernstige vrees voor wanordelijkheden.
Voorbeeld cases
- Noodverordening rond de voetbalwedstrijd Go Ahead Eagles – Ajax
De burgemeester van Deventer heeft signalen dat een groot aantal supporters van Ajax zonder plaatsbewijs en/of al eerder dan de wedstrijddag naar Deventer wil komen. De politie kan de openbare orde en veiligheid binnen de gemeentegrenzen daarom niet garanderen. Daarop stelt de burgemeester een noodverordening in vanaf de dag voor de wedstrijd tot het einde van de wedstrijdmiddag. In die periode is de gemeente Deventer verboden terrein voor alle Ajaxsupporters en supporters van andere clubs, met uitzondering van supporters van Go Ahead Eagles. Op de wedstrijddag geldt een uitzondering voor Ajaxsupporters die via de combiregeling de wedstrijd bezoeken en in het bezit zijn van een geldig plaatsbewijs voor de wedstrijd.
- Noodverordeningen coronacrisis
Tijdens de coronacrisis is veelvuldig gebruikgemaakt van de noodverordeningsbevoegdheid. Echter niet op de wijze waarop van oudsher in de Gemeentewet is voorzien, namelijk kortdurend door de burgemeester bij een lokale noodsituatie. De tijdens de coronacrisis uitgevaardigde noodverordeningen zijn afkomstig van de voorzitter van de veiligheidsregio (de voorzitter). Die voorzitter kan bij een ‘ramp of crisis van meer dan plaatselijke betekenis’ zoals de coronacrisis de noodverordeningsbevoegdheid uitoefenen. Doordat tijdens de coronacrisis alle 25 voorzitters hebben opgeschaald en op grond van de noodverordeningsbevoegdheid infectieziektebestrijdingsmaatregelen hebben getroffen, is er zodoende een landelijk dekkende lappendeken van maatregelen gecreëerd. Het is echter de vraag waarom de voorzitters hiervoor het (oneigenlijke) instrument van de noodverordening hebben gebruikt, nu voor de preventie en bestrijding van infectieziekten de Wet publieke gezondheid (Wpg) het wettelijk kader vormt. Dit laat zich als volgt verklaren.
De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft op grond van de Wet publieke gezondheid de leiding bij de bestrijding van een infectieziekte uit groep A, waartoe het coronavirus behoort. Die Wet publieke gezondheid voorziet slechts in ‘klassieke’ infectieziektebestrijdings-maatregelen. Denk aan geïsoleerde ziekenhuisopname van besmette personen, gedwongen medisch onderzoek en (thuis)quarantaine met medisch toezicht. Die bevoegdheden worden toegekend aan de voorzitter van de veiligheidsregio, die ze op aanwijzing van de minister kan uitoefenen. Dit verklaart waarom de voorzitter in de coronacrisis een rol speelt, maar nog niet waarom hij daarbij noodverordeningen gebruikt. Dit heeft ermee te maken dat de minister – om de verspreiding van het coronavirus te beperken – het noodzakelijk heeft geacht om andere maatregelen te treffen dan die waarin de Wet publieke gezondheid voorziet. Denk aan de sluiting van de horeca, een bezoekverbod aan verzorgingstehuizen, verboden op samenkomsten en de 1,5 meter afstand-regel. Indien het nodig is dergelijke maatregelen te (blijven) treffen, dan dient daarvoor de vereiste wettelijke basis te bestaan. Dat kan met een aanpassing van de Wet publieke gezondheid, waartoe in de wet Tijdelijke wet maatregelen covid-19 is voorzien.
Opmerkingen
De raad moet in de eerstvolgende vergadering de voorwaarden die zijn gesteld bekrachtigen. Minimaal 50% van de leden moet deze bekrachtigen anders vervallen de voorwaarden dus de noodverordening.
Juridische gevolgen
Sanctie: art. 443 Sr [Overtreding noodverordening] – ten hoogste drie maanden hechtenis of boete tweede categorie.
Referentie wetten.nl
https://wetten.overheid.nl/BWBR0005416/2023-04-01
Recht
Bestuursrecht
Route
Burgemeester
Doel
Voorkomen en stoppen
Gericht op
- Overtreder
- Gelegenheid
- Preventief inzetbaar